دانشگاه یاسوج

دانشکده‏ ادبیّات و علوم انسانی

گروه علوم اجتماعی

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته‏ علوم اجتماعی گرایش جامعه ‏شناسی

عنوان:

بررسی عوامل اجتماعی- روانی مؤثّر بر میزان مصرف  خودسرانه دارو در بین شهروندان 18 تا 55 سال شهر یاسوج

استاد راهنما:

دکتر سیروس احمدی

استاد مشاور:

دکتر مریم مختاری

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه………………………………………… 1

1-2- بیان مسأله……………………………………. 2

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………. 4

1-4- اهداف تحقیق…………………………………… 4

1-4-1 هدف اصلی…………………………………….. 5

1-4-2 اهداف فرعی ………………………………….. 6

1- 5- کاربرد نتایج تحقیق………………………………… 6

فصل دوم: پیشینه و مبانی نظری پژوهش

2-1- مقدمه…………………………………………….. 7

2-2- پیشینه‏ی تحقیق…………………………………. 7

2-2-1- پیشینه‏ی داخلی……………………………….. 8

2-2-2- پیشینه‏ی خارجی……………………………….. 11          

2-2-3- نقد و بررسی تحقیقات انجام گرفته……………….. 13

2-3- مبانی نظری……………………………………. 14

2-3-1- مقدمه………………………………………. 14

2-3-2- دارو  ……………………………………… 14

2-3-3- مصرف و رفتار مصرف‏کننده ………………………. 15

2-3-4- مصرف دارو ………………………………….. 16

2-3-5- عوامل مؤثر بر مصرف ………………………….. 17

2-3-5-1- نظریه اقتصادی مصرف………………………….. 17

2-3-5-2- نظریه جامعه‏شناختی مصرف………………………. 19

2-3-5-3- نظریه‏های روانشناختی مصرف…………………….. 22

2-3-5-3-1- تأثیر نگرش بر رفتار ………………………. 22

2-3-5-3-2- نظریه عمل معقول ………………………….. 23

2-3-5-3-3- نظریه رفتار برنامه‏ریزی‏شده …………………. 24

2-3-5-3-4- نظریه هنجار اجتماعی ………………………. 25

2-3-5-3-5- مدل آگاهی گریگوری و دی‏لو…………………… 25

2-3-5-3-6- نظریه آگاهی چالمرز ……………………….. 25

2-3-5-3-7- تئوری فستینگر در زمینه‏ی تضاد شناختی…………. 25

2-3-5-3-8- نظریه‏ یادگیری…………………………….. 26

2-3-5-3-9- مدل اجتماعی- رفتاری آندرسن…………………. 27

2-3-5-3-10- مدل اجتماعی-رفتاری کروگر………………….. 27        

2-3-5-3-11- سلامت عمومی  …………………………….. 28

2-3-5-3-12- نظریه واقعیت درمانی گلاسر …………………. 29     

2-3-5-3-13- مدل باور سلامتی ………………………….. 30 

2-4- چهارچوب نظری …………………………………. 31     

2-5- مدل نظری تحقیق ……………………………….. 33

2-6- مدل تحلیلی تحقیق ……………………………… 34

2-7-  فرضیه‏های تحقیق……………………………….. 35

فصل سوم: روش‏ شناسی تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………… 36                    

3-2- روش تحقیق…………………………………….. 36               

3-3- جامعه‏ی آماری تحقیق…………………………….. 37

3-4- واحد آماری……………………………………. 37     

3-5- حجم نمونه و روش محاسبه‏ی آن……………………… 37 

3-6- شیوه‏ی نمونه‏گیری……………………………….. 38

3-7- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها ………………….. 38     

3-7-1 تعاریف نظری مفاهیم …………………………… 39         

3-7-2 تعاریف عملیاتی متغیرها………………………… 40 

3- 8- ابزار تحقیق………………………………….. 41       

3- 9- سنجش روایی ابزار تحقیق………………………… 42

3- 10- سنجش پایایی ابزار تحقیق………………………….. 44

3- 11روش‏های تجزیه و تحلیل داده‏ها ……………………. 45

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1- مقدمه…………………………………………….. 46 

4-2- تجزیه و تحلیل توصیفی…………………………… 46         

4-3- تجزیه و تحلیل استنباطی…………………………. 59      

4-3-1- آزمون‏های همبستگی…………………………….. 59

4-3-2- تحلیل رگرسیون دو متغیره………………………. 63    

4-3-3- تحلیل رگرسیون چند متغیره……………………… 66      

4-3-4- تحلیل مسیر………………………………….. 68   

4-3-4-1- دیاگرام تحلیل مسیر………………………….. 70

فصل پنجم: نتیجه‏ گیری و پیشنهادات

5-1- خلاصه‏ پژوهش…………………………………… 71       

5-2- بحث و نتیجه‏گیری……………………………….. 73

5-3- راهکارها و پیشنهادات ………………………………. 75        

5-3-1- پیشنهادات تحقیقی………………………………….. 75    

5-3-2- پیشنهادات کاربردی……………………………. 76       

5-4- محدودیت‏ها و مشکلات پژوهش……………………. 76

فهرست منابع  ……………………………………… 79   

پیوست‏ها……………………………………………….. 84 

چکیده:

پیشرفت علم پزشکی و صنعت داروسازی و ارائه‏ی داروهای متنوع در سال‏های اخیر، انقلابی در دانش پزشکی و امر درمان بوجود آورده است، اما همراه با این تکامل، پدیده‏ی دیگری نیز در کشورها و بویژه کشورهای جهان سوم بوجود آمده که همان روی آوردن بیش از حد مردم به داروها و مصرف غیرعلمی و غیرپزشکی آن است. میزان مصرف دارو در میان افراد، گروه‏ها و جوامع مختلف نرخ متفاوتی دارد، و برخی از جوامع با مسایل و مشکلات مهم‏تری در زمینه‏ی مصرف دارو مواجه هستند. در ایران نیز از جمله مسایل دارویی مورد بحث در طی سال‏های اخیر، مصرف زیاد دارو بوده است و بر حسب مستندات میزان مصرف دارو در ایران فراتر از حد استاندارد جهانی است. میزان مصرف دارو در یک کشور تابع متغیرهای متعددی است و مصرف دارو همیشه بر اساس الگوهای علمی نیاز پزشکی صورت نمی‏گیرد. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر عوامل اجتماعی- روانی بر میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو در شهر یاسوج است. طبق آمارها‏ی موجود 15 تا 20 درصد از ایرانی‏ها به طور خودسرانه و بدون مشورت پزشک دارو مصرف می‏کنند. در این مطالعه که به صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است، 400 نفر از شهروندان 18 تا 55 ساله‏ی شهر یاسوج از طریق نمونه‏گیری تصادفی- چندمرحله‏ای انتخاب شدند که شامل 200 زن و 200 مرد بودند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه بوده است که با استفاده از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی و با استفاده از سنجش همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ و کودر- ریچاردسون تعیین پایایی گردید. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که بین متغیرهای سطح تحصیلات، میزان آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف، میزان آگاهی از پیامدهای مصرف و میزان سلامت عمومی با میزان مصرف خودسرانه‏ِی دارو ارتباط معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان داد که مجموع این عوامل می‏توانند 19/0 از وقوع متغیر وابسته (مصرف دارو) را تبیین کند. با توجه به نتایج بدست آمده فرهنگ‏سازی و بالابردن سطح اطّلاعات و آگاهی مردم در زمینه‏‏ی مصرف دارو و همچنین سرمایه‌گذاری برای سلامت و توسعه فعّالیت‏های ارتقای سلامت، امری ضروری به نظر می‏رسد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

بشر از گذشته‏ی دور با مشکل درد و آلام مواجه بوده و همواره سعی در برطرف کردن این مشکل داشته است. بر اساس مستندات تاریخی از حدود 7000 سال قبل، انسان‏ها از داروهای گیاهی و طبیعی برای مقابله با بیماری‏ها یا حفظ سلامت خود استفاده می‏کرده است، اما امروزه با پیشرفت علم و فنّاوری و گسترش مرزهای دانش، شاهد شیوه‏های گوناگونی از مصرف دارو هستیم. این شیوه‏ها علاوه بر مصرف خوراکی، مصارف موضعی، مصارف استنشاقی، مصارف جلدی، مصارف تزریقی و… را شامل می‏شود (اردکانی،331:1384). هریک از این شیوه‏های مصرف دارو در کنار خاصیت اثربخشی و فواید درمانی خود، عوارض و  مضرّاتی را نیز به همراه خواهد داشت که ضروری است به هنگام مصرف به آن توجه شود. اما علاوه بر این، کاربرد دارو در انواع مختلف خدمات درمانی، از نظر اجتماعی- فرهنگی نیز دارای ابعاد مختلفی است که می‏توان از مسایلی چون سوءکاربردهای دارویی، خودمصرفی دارو، نظام‏های دارویی کشور و همچنین مصرف زیاد دارو نام برد(محسنی،302:1385).  

پیشرفت علم پزشکی و صنعت داروسازی و ارائه‏ی داروهای متنوع در سال‏های اخیر، انقلابی در دانش پزشکی و امر درمان بوجود آورده است، اما همراه با این تکامل، پدیده‏ی دیگری نیز در کشورها و بویژه کشورهای جهان سوم بوجود آمده که همان روی آوردن بیش از حد مردم به داروها و مصرف غیرعلمی و غیرپزشکی آن است. مصرف بی‏رویه و غیرمنطقی دارو امروزه به مثابه یک مشکل بزرگ درآمده است که پیامدهای آن عوارض اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و بهداشتی خود را در بخش وسیعی از جامعه نمایان کرده است(نیکزاد، 1378: 1). در حال حاضر غیرمنطقی بودن مصرف دارو از جمله مشکلات موجود در ایران محسوب می‏شود که مسایل مختلفی در این زمینه قابل بررسی است، عدم رعایت ضوابط علمی و تحویل داروی بدون نسخه از سوی برخی داروخانه‌ها و بالا بودن قلم‌های دارویی در نسخه‌های تجویزی از سوی پزشکان از مهمترین آنهاست و نشان‌دهنده‏ی غیرمنطقی بودن فرآیند تجویز و مصرف دارو در کشور است(دیناروند،1388: 15). از سوی دیگر  ناآگاهی جامعه و فرهنگ و باورهای غلط رایج در میان مردم نیز عامل دیگری برای مصرف بی‏رویه دارو محسوب می‏شود

مصرف دارو، بحثی است که با کلیه جوانب فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی و مذهبی مردم در ارتباط است. مصرف منطقی و صحیح دارو از یک سو متوجه تجویزکنندگان دارو می‏گردد و از سوی دیگر خوددرمانی یا مصرف نابجای دارو را در نزد بیمار منع می‏کند. افزایش مصرف دارو به جهت عوارض جانبی، خطرات مرگ و میر و همچنین هزینه‏های بسیار سنگین بودجه‏ی دارویی دولت، شرکت‏های بیمه و توده‏ی عمومی مردم از مسایل مهم جامعه به حساب می‏آید)دواتی، 1386: 451). با توجه به اینکه در دهه‏ی اخیر مصرف دارو به صورت بی‏رویه در کشور افزایش یافته است و مطالعات انجام شده حاکی از عدم وجود الگوی صحیح مصرف در این زمینه‏ی می‏باشد، لذا انجام بررسی‏ و مطالعات همه‏جانبه و کامل در این زمینه ضروری به نظر می‏رسد. در همین راستا سعی شده است تا عوامل اجتماعی- روانی مؤثّر بر میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو در شهر یاسوج مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.